نکروز آواسکولار (Avascular Necrosis)، یا همان مرگ بافت استخوانی به دلیل کاهش جریان خون، یکی از چالش‌برانگیزترین بیماری‌های مفصلی است که اغلب بیماران را در سنین جوانی تا میان‌سالی گرفتار می‌کند. وقتی با تشخیص نکروز آواسکولار مواجه می‌شوید، اولین نگرانی این است که آیا باید جراحی شود. اما خبر خوب این است که همیشه پای تیغ جراحی در میان نیست. اگر بیماری در مراحل اولیه باشد، راهکارهای غیر جراحی متنوعی وجود دارند که می‌توانند جلوی پیشرفت بیماری را بگیرند و درد را کنترل کنند. در ادامه با موثرترین روش‌های درمان بدون جراحی نکروز آواسکولار آشنا خواهید شد.
نکروز آواسکولار چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟
نکروز آواسکولار یا استئونکروز، به از بین رفتن بافت استخوانی به دلیل اختلال در خون‌رسانی گفته می‌شود. این اختلال باعث ضعف استخوان، ترک‌خوردگی و در نهایت فروریزی آن می‌شود. سیاه شدن سر استخوان ران و مفصل لگن شایع تر است اما ممکن است مفاصل دیگر مانند زانو، شانه یا مچ پا را هم درگیر کند.
دلایل اصلی ابتلا به نکروز آواسکولار شامل موارد زیر است:
| علت | توضیحات |
|---|---|
| ضربه مستقیم | مانند شکستگی یا دررفتگی مفصل لگن |
| مصرف طولانی‌مدت کورتون | کاهش جریان خون به استخوان |
| اعتیاد به الکل | اختلال در متابولیسم چربی و خون‌رسانی |
| بیماری‌های زمینه‌ای | مثل لوپوس، کم‌خونی داسی‌شکل، دیابت و مواردی اینچنینی |
درمان نکروز آواسکولار بدون جراحی امکان‌پذیر است؟
در مراحل ابتدایی بیماری که هنوز ساختار استخوان به‌شدت آسیب ندیده، بعد از تعیین دقیق علل نکروز یا سیاه شدن سر استخوان ران می‌توان از روش‌های درمانی غیر جراحی استفاده کرد. هدف از درمان در این مرحله، جلوگیری از پیشرفت بیماری، حفظ عملکرد مفصل و کاهش درد است. درمان غیرجراحی با تأکید بر تشخیص زودهنگام و پیگیری منظم بسیار مؤثر خواهد بود.
تکنیک های درمان نکروز آواسکولار بدون جراحی
برای بیمارانی که به‌دنبال پرهیز از جراحی و حفظ مفصل طبیعی خود هستند، درمان‌های غیرجراحی یک راه‌حل ارزشمند و مؤثر محسوب می‌شود. این 3 تکنیک که در ادامه بررسی خواهیم کرد، در صورت تشخیص زودهنگام می‌توانند روند بیماری را متوقف یا کند کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشند:
1- درمان های دارویی
داروها نقش مهمی در کاهش التهاب، بهبود جریان خون و تقویت استخوان دارند. موارد زیر از جمله داروهای رایج هستند:
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن برای کنترل درد
- داروهای ضد انعقاد در مواردی که مشکل لخته شدن خون وجود دارد
- بیس‌فسفونات‌ها مانند آلندرونات برای کاهش جذب استخوان
- مکمل‌های کلسیم و ویتامین D3 برای تقویت بافت استخوانی
2- فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی
فیزیوتراپی در کنار درمان دارویی، یکی از اصلی‌ترین ستون‌های درمان غیر جراحی نکروز آواسکولار است. در این روش، تمرکز روی کاهش فشار وارد بر مفصل آسیب‌دیده، تقویت عضلات اطراف و بهبود دامنه حرکتی قرار دارد. انجام تمرینات اصلاحی هدفمند تحت نظر فیزیوتراپیست و با نظارت بهترین متخصص ارتوپدی می‌تواند به کاهش درد، جلوگیری از پیشرفت بیماری و افزایش عملکرد روزمره بیمار کمک کند. همچنین، استفاده از ابزارهای حمایتی مانند عصا یا واکر در مراحل خاصی از بیماری به کاهش وزن‌گذاری روی مفصل و بهبود علائم کمک می‌کند.
3- درمان با سلول‌های بنیادی
تزریق سلول‌های بنیادی به ناحیه آسیب‌دیده با تحریک بازسازی استخوان، می‌توانند باعث ترمیم بافت مرده شوند. البته توجه داشته باشید که این روش نوین درمانی بیشتر در مراکز درمانی پیشرفته و برای بیماران در مراحل اولیه توصیه می‌شود و باید حتما توسط متخصص انجام شود.
چه عواملی باعث پیشرفت نکروز می‌شود؟
پیشگیری از عوامل تشدید کننده، نقش مهمی در موفقیت درمان غیر جراحی دارد که باید نسبت به آن هوشیار و در صورت تشدید، گوش به زنگ درمان بیشتر باشید:
- عدم درمان یا تشخیص دیرهنگام
- ادامه فشار به مفصل درگیر مانند فعالیت بدنی شدید
- مصرف مداوم کورتون یا الکل
- عدم کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا لوپوس
درمان بدون جراحی نکروز آواسکولار برای چه مرحله‌ای از بیماری مناسب است؟
درمان غیرجراحی زمانی مؤثر است که بیماری در مراحل ابتدایی (مرحله ۱ یا ۲) قرار داشته باشد؛ یعنی زمانی که سطح مفصل هنوز صاف است و تخریب شدید ساختاری رخ نداده است:
| مرحله بیماری | مناسب برای درمان غیرجراحی؟ | توضیحات |
|---|---|---|
| مرحله ۱ | ✔️ | فقط تغییرات تصویربرداری، بدون علائم شدید |
| مرحله ۲ | ✔️ | درد خفیف، شروع آسیب ساختاری جزئی |
| مرحله ۳ | ❌ | فرورفتگی استخوان و اختلال عملکرد مفصل |
| مرحله ۴ | ❌ | آسیب گسترده، نیاز به جراحی یا تعویض مفصل |
مراقبت به موقع تضمینی بر پیشگیری از جراحی..
نکروز آواسکولار یک بیماری نگران‌کننده اما قابل کنترل است، به‌ویژه اگر در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود با استفاده از روش‌های دارویی، فیزیوتراپی، تغییر سبک زندگی و درمان‌های نوین مانند سلول‌های بنیادی، می‌تواند جلوی پیشرفت بیماری را گرفت و کیفیت زندگی و سلامت بیمار را حفظ کرد. پس اگر دچار درد مبهم در مفاصل هستید یا سابقه بیماری‌های زمینه‌ای دارید، هرگز علائم را نادیده نگیرید. تشخیص زودهنگام و پیگیری منظم با دکتر کاوه قرنی زاده می‌تواند شما را از جراحی‌های سنگین در آینده نجات دهد. پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، حتی اگر درمان بدون جراحی باشد.