شاید برای شما هم پیش آمده باشد که هنگام راه رفتن، بالا رفتن از پله یا حتی در حال نشستن و بلند شدن، صدایی مثل “تق‌تق” یا ساییدگی از زانوی خود بشنوید. این صداها ممکن است بی‌خطر باشند، اما در برخی موارد می‌توانند نشانه‌ای از مشکل یا آسیب در ساختار مفصل زانو باشند. به‌ویژه اگر این صداها با درد، ورم یا محدودیت حرکتی همراه شوند. نگرانی از ابتلا به مشکلات مفصلی در آینده، به‌ویژه در سنین پایین، کاملاً منطقی است. اما خوشبختانه، بسیاری از این صداها قابل کنترل و حتی قابل پیشگیری هستند. در این مقاله با نگاهی علمی، به علل صدا دادن زانو، به‌ویژه در سنین پایین، خواهیم پرداخت تا بدانید چه زمانی باید نگران شوید و چه اقداماتی برای سلامت مفصل زانو می‌توان انجام داد.
کارکرد مفصل زانو چطور است؟
مفصل زانو نقطه اتصال سه استخوان مهم شامل استخوان ران (فمور)، ساق پا (تیبیا) و کشکک زانو (پاتلا) است. سطح این استخوان‌ها با لایه‌ای نرم از غضروف به نام «غضروف آرتیکولار» پوشیده شده تا حرکت روان مفصل ممکن شود. در کنار آن، غضروف دیگری به نام «منیسک» بین استخوان ران و ساق پا قرار دارد که مانند ضربه‌گیر عمل می‌کند.
با بروز بیماری‌هایی مانند آرتروز، این غضروف‌ها دچار فرسایش و آسیب می‌شوند. آسیب به این بخش‌ها باعث میشود سطح مفصل زبر و ناهموار شده و هنگام حرکت، صداهایی مانند تق‌تق یا قرچ‌قرچ شنیده شود. این صدا معمولاً ناشی از تماس مستقیم استخوان‌ها و سایش سطوح آسیب‌دیده است.
منشا صدای قرچ قرچ زانو چیست؟
یکی از شایع‌ترین صداهایی که از زانو شنیده میشود، کریپتوس نام دارد؛ صدایی سایش‌مانند که هنگام خم‌و‌راست کردن زانو ممکن است احساس یا شنیده شود. این صدا اغلب به دلیل سفت شدن سطوح مفصلی یا تورم در ناحیه زانو ایجاد میشود و گاهی می‌تواند نشانه‌ای از شروع آرتروز باشد. نوع دیگر صدا که به‌صورت تقه یا تق‌تق شنیده میشود، ممکن است ناشی از حرکت تاندون‌ها یا وارد شدن ناگهانی فشار باشد. اگر این صدا با درد، تورم یا محدودیت حرکتی همراه باشد، می‌تواند هشداردهنده وجود آسیب جدی در مفصل باشد و نیاز به بررسی تخصصی دارد
📞 برای مشاوره و تعیین وقت قبلی با شماره ۰۹۰۳۶۶۶۶۷۶۹ تماس بگیرید یا اینستاگرام ما را دنبال کنید 📞
علائم و نشانه های تق تق و صدا دادن زانو
در مورد صدا دادن زانو تحقیقاتی صورت گرفته است و احتمال بروز آرتروز زانو مورد بررسی قرار گرفته است. در مطالعه ای افرادی که صدا دادن زانو را تجربه می کنند، به این صدا امتیاز داده اند. این که تا چه اندازه متوجه صدای کرپیتوس می شوند و همچنین در چه شرایطی متوجه این صدا می شوند. افرادی که صدا دادن زانو را تجربه می کنند در آینده به احتمال بیشتری به آرتروز زانو مبتلا می شوند.
پزشکان بر این باورند که کرپیتوس در اغلب موارد نشانه اولیه یک مشکل جدی تر در مفصل زانو است. گرچه صدا دادن زانو به معنای نیاز به انجام جراحی نیست، می تواند نشانه اولیه آرتروز زانو باشد. اگر بخواهیم خوشبینانه نگاه کنیم، صدا دادن به معنای نیاز فوری به انجام جراحی تعویض مفصل زانو نیست و همچنین آرتروز در مراحل پیشرفته نیست. بنابراین نیازی به انجام درمان های پیشرفته نیست. از سوی دیگر افرادی که هیچ صدایی در مفصل زانو ندارند هم دیده شده است که به آرتروز مبتلا می شوند.
انواع صدا دادن زانو که باید بشناسید
| نوع صدا | توصیف شرایط | احتمال خطر |
|---|---|---|
| تق‌تق | صدای ناگهانی و خشک هنگام حرکت مفصل | بی‌خطر، مگر همراه با درد |
| ساییدگی | صدای زبر یا خش‌خش هنگام خم و راست کردن زانو | می‌تواند نشانه فرسایش غضروف باشد |
| ترکیدن حباب | صدایی شبیه باز شدن در نوشابه | طبیعی و ناشی از گاز در مایع مفصلی |
چرا زانو حین راه رفتن صدا می‌دهد؟
این صداهایی که حین راه رفتن ممکن است از زانو خود بشنوید می‌تواند طبیعی یا نشانه‌ای از مشکل در ساختار زانو به همین دلیل باید نسبت به آن حساس باشید و برای اطمینان برای چکاپ و معاینه کلی به ارتوپد مراجعه کنید. دلایل رایج صدا دادن زانو هنگام راه رفتن را در ادامه بررسی میکنیم:
- به‌طور طبیعی، مایع سینوویال مفصل زانو می‌تواند حاوی حباب‌های گازی باشد که در حین حرکت می‌ترکند و صدا ایجاد می‌کنند
در هنگام خم و راست شدن زانو، ممکن است رباط‌ها از روی برجستگی‌های استخوانی عبور کنند و صدا تولید شود. - ضعف یا بی‌تعادلی عضلات اطراف زانو می‌تواند باعث ناپایداری مفصل و تولید صدا در هنگام حرکت شود.
- آسیب‌های قبلی مانند پارگی مینیسک یا رباط که به درستی درمان نشده‌اند، ممکن است منجر به تق‌تق مداوم مفصل شوند.
- نرمی غضروف کشکک زانو به‌خصوص در افراد جوان می‌تواند علت اصلی صدا دادن زانو باشد.
علت صدا دادن زانو هنگام خم وراست شدن
صدای دادن زانو هنگام خم و راست شدن ممکن است به علت چندین عامل باشد که در ادامه به رایج ترین آن ها اشاره کرده ایم. برای تشخیص دقیق علت صدای دادن زانو موقع خم و راست شدن و درمان مناسب، توصیه میشود در اولین فرصت به متخصص ارتوپد مراجعه کنید؛
↲ آسیب در رباط‌ها
اگر رباط‌ها در زانو آسیب دیده یا پاره شده باشند، ممکن است هنگام حرکت زانو، صدای دادن وجود داشته باشد. این ممکن است به دلیل عدم پایداری زانو و اصطکاک بیش از حد بین سطوح آسیب دیده رباط‌ها باشد.
↲ فرسودگی غضروف
فرسودگی و آسیب غضروف زانو می‌تواند باعث ایجاد اصوات غیرطبیعی در زمان حرکت زانو شود. این ممکن است به دلیل فشردگی و بروز اصطکاک بین سطوح غضروفی زانو باشد.
↲ التهاب مفصل زانو
التهاب مفصل زانو یا آرتریت زانو نیز می‌تواند به صدای دادن زانو هنگام حرکت زانو منجر شود. این التهاب می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند آرتریت روماتوئید، آرتریت ترمیمی، آرتریت عفونی و غیره باشد.
↲ بلوغ ناقص پرده‌ی زانو
در برخی افراد، پرده‌ی زانو قبل از بلوغ کامل نمی‌شود و ناهماهنگی در ساختار آن وجود دارد. این ممکن است باعث ایجاد صداهای زانو هنگام حرکت شود.
صدا دادن زانو به معنای آرتروز است؟
بله، صدا دادن زانو ممکن است نشانه‌ای از آرتروز (افتراق استخوان‌ها در مفصل) باشد اما قطعی نیست و نیاز به بررسی دقیق توسط ارتوپد دارد. در بیشتر موارد، صدای دادن زانو به علت وجود تغییرات در سطح غضروفی زانو است که می‌تواند ناشی از آرتروز باشد. آرتروز مفصل زانو به طور تدریجی باعث خرابی و فرسودگی غضروف زانو میشود. در حالت‌های پیشرفته آرتروز، ضخامت و کیفیت غضروف زانو کاهش می‌یابد و باعث اصطکاک بیشتر بین استخوان‌ها میشود. این اصطکاک می‌تواند در هنگام حرکت زانو صداهایی مانند صدای شلشلک، خردلی یا خراشیدن ایجاد کند. این صداها ممکن است هنگام خم و راست شدن زانو و حتی در حالت استراحت نیز شنیده شود.
ساییدگی مفصل زانو و پارگی منیسک
برای صدا دادن زانو چه بخوریم؟
همانطور که اشاره شد، صدا دادن زانو که به آن “کریپتوس” نیز گفته میشود، به دلایل مختلفی مثل خشکی مفصل، ساییدگی غضروف، آرتروز یا تجمع گاز در مفصل اتفاق می‌افتد. در بسیاری از موارد اگر درد یا تورم نداشته باشید، این صداها نگران‌کننده نیستند. اما برای کمک به سلامت مفاصل و کاهش این صداها، می‌توانید با تغذیه مناسب از زانوهای خود حمایت و عضلات پا را تقویت کنید:
| نوع ماده مغذی | منابع غذایی | نقش در مفاصل |
|---|---|---|
| کلاژن و ژلاتین | پاچه، قلم گوسفند/گاو، آب قلم، ژله طبیعی | بازسازی و تقویت غضروف‌ها |
| ویتامین C | پرتقال، کیوی، فلفل دلمه‌ای، توت‌فرنگی، کلم بروکلی | کمک به ساخت کلاژن، آنتی‌اکسیدان قوی |
| کلسیم | شیر، ماست، پنیر، بادام، کنجد، کلم بروکلی | تقویت استخوان‌ها و مفاصل |
| ویتامین D | نور آفتاب، ماهی چرب (سالمون، ساردین)، زرده تخم‌مرغ | کمک به جذب کلسیم، کاهش التهاب مفصل |
| اسیدهای چرب امگا-۳ | ماهی سالمون، گردو، بذر کتان، روغن ماهی | ضدالتهاب طبیعی، بهبود عملکرد مفاصل |
| گلوکزامین و کندرویتین | آب قلم، مکمل‌های مخصوص مفاصل | حفظ ساختار غضروف، کاهش سایش مفصلی |
| آنتی‌اکسیدان‌ها | سبزیجات برگ‌سبز (اسفناج، کلم پیچ)، چای سبز، زردچوبه | کاهش التهاب، حفاظت از سلول‌های مفصلی |
| پروتئین با کیفیت | گوشت کم‌چرب، تخم‌مرغ، حبوبات، لبنیات | کمک به ترمیم بافت‌ها، ساخت کلاژن |
برای صدا دادن زانو چه باید کرد؟
صدای زانو هنگام حرکت می‌تواند نگران‌کننده باشد، اما در بسیاری از موارد ناشی از عوامل ساده‌ای مثل خشکی مفصل یا ضعف عضلات اطراف زانوست. با رعایت تغذیه مناسب، انجام تمرین‌های اصولی و اصلاح سبک زندگی می‌توان به بهبود این وضعیت کمک کرد:
1. ورزش و حرکت مناسب
- تقویت عضلات ران و چهارسر چرا که زانو پایداری‌اش را از عضلات اطراف می‌گیرد.
- تمرین‌هایی مثل اسکات سبک، لانج، پل لگن (hip bridge)، تمرین با کش بسیار مفیدند.
- کشش عضلات پشت ران و ساق چون سفتی این عضلات می‌تواند به زانو فشار وارد کند.
- پیاده‌روی سبک، دوچرخه ثابت، شنا که بدون وارد کردن فشار مستقیم، مفاصل را فعال نگه می‌دارد.
2. اصلاح سبک زندگی
از نشستن طولانی‌مدت چهار زانو، دو زانو یا حالت چمباتمه پرهیز کنید.
از پله زیاد بالا نروید و در صورت لزوم، به‌آرامی و با تکیه‌گاه این کار را انجام دهید.
وضعیت بدنی (پوسچر) درست هنگام نشستن و ایستادن رعایت شود.
3. تغذیه مناسب برای ترمیم غضروف و کاهش التهاب ضروری است
پیشتر جدول مفصلی در اینباره ارائه شد، اما به‌طور خلاصه: مصرف غذاهای حاوی کلاژن (آب قلم، ژله طبیعی)، امگا 3 (ماهی، گردو، بذر کتان)، ویتامین C (پرتقال، فلفل دلمه‌ای)، کلسیم و ویتامین D (لبنیات، نور آفتاب، زرده تخم‌مرغ)، زردچوبه و سبزیجات برگ‌سبز (برای کاهش التهاب) را در برنامه غذایی خود قرار دهید.
4. درمان‌های خانگی و مصرف مکمل‌ها
- مکمل گلوکزامین + کندرویتین
- کپسول امگا-۳
- کلاژن نوع II
- زردچوبه (کورکومین)
- استفاده از کمپرس سرد در صورت التهاب یا با هدف ریکاوری عضلات درگیر
- ماساژ عضلات اطراف زانو با هدف بهبود عملکرد مفاصل
صدا دادن زانو همراه با درد خطرناک است؟
صدا دادن زانو همراه با درد ممکن است نشانه‌ای از مشکل جدی باشد. در برخی موارد، صدا و درد زانو ممکن است به مشکلات خطرناکی مانند آسیب رباط‌ها، شکستگی استخوان، التهاب مفصل، یا آرتروز اشاره کند. در موارد زیر، لازم است سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- اگر درد زانو به شدت احساس میشود و باعث محدودیت در حرکت و فعالیت‌های روزمره میشود.
- اگر زانو بیش از حد تورم کرده و رنگ قرمزی یا گرمی دارد، ممکن است نشانه‌ای از التهاب مفصل یا عفونت باشد.
- اگر زانو شما تغییرات ظاهری ناگهانی نمایان می‌کند، مانند تغییر در زاویه زانو، تغییر در محل صدا دادن، یا تغییر در استحکام زانو ممکن است نشانه‌ای از شکستگی یا آسیب جدی باشد.
روش های درمان تق تق و صدا دادن زانو
درمان صدا دادن زانو و تق‌تق آن بستگی به علت اصلی مشکل دارد. در ادامه روش های درمانی رایج برای صدا دادن یا تق تق زانو بررسی شده است:
↲ فیزیوتراپی زانو
تمرینات فیزیوتراپی می‌توانند به تقویت عضلات محیطی زانو، بهبود استحکام و پایداری زانو کمک کنند. این تمرینات شامل تقویت عضلات ران و پا، افزایش انعطاف‌پذیری، تعادل و کنترل حرکتی است.
↲ کنترل وزن
اگر شما دارای اضافه وزن هستید، کاهش وزن می‌تواند به کاهش فشار و استرس بر روی مفصل زانو کمک کند و علائم آرتروز را بهبود بخشد.
↲ استفاده از زانوبند
استفاده از مهاربند یا پانسمان زانو می‌تواند استحکام و پایداری زانو را افزایش داده و اصوات زانو را کاهش دهد.
↲ مصرف داروهای ضدالتهاب
در صورت وجود التهاب درونی در مفصل زانو، ممکن است پزشک ضدالتهاب‌ها را تجویز کند تا التهاب را کاهش دهد و درد و صداهای زانو را کاهش دهد.
↲ تزریقات مفصلی
در برخی موارد، پزشک ممکن است تزریقات محلی مواد ضدالتهابی یا محلول‌های سرشار از مواد مغذی و ضد التهاب به مفصل زانو تجویز کند.
↲جراحی زانو
در موارد شدید و پیشرفته آرتروز زانو، جراحی ممکن است لازم باشد. عمل جراحی می‌تواند شامل تمیز کردن مفصل، جراحی جایگزینی مفصل زانو یا جراحی ترمیمی رباط‌ها باشد.
↲ درمان خانگی صدا دادن زانو با تکنیک RICE
پیشنهاد می شود قبل از هر اقدامی ابتدا علت صدا دادن زانوهایتان را با مراجعه به پزشک متخصص پیدا کنید و بعد همراه با درمان تخصصی به سراغ مراقبت های درمان خانگی بروید. معمولا در موارد خفیف می توانید زانو درد را در خانه با روش RICE درمان کنید:
- استراحت(Rest): فعالیت بدنی که باعث درد شده است را متوقف کنید تا از بدتر شدن آسیب جلوگیری کنید.
- استفاده از کمپرس یخ(Ice): در روز اول پس از آسیب هر ساعت یک کمپرس یخ یا کمپرس سرد به مدت 15 تا 20 دقیقه اعمال کنید. بعد از یک روز، می توانید هر سه تا چهار ساعت یکبار یخ بزنید.
- فشرده سازی(Compression): فشرده سازی به کاهش جریان خون به زانوی آسیب دیده کمک می کند و تورم را کاهش می دهد. یک باند فشاری بزنید یا آن را دور زانوی خود بپیچید. یک ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند به شما نحوه اعمال و پوشیدن پوشش فشاری را به صورت ایمن نشان دهد.
- قرار دادن در ارتفاع بالاتر از قلب(Elevation): زانوی خود را بالاتر از سطح قلب خود نگه دارید. می توانید زانوی خود را با بالش، پتو یا کوسن بالا نگه دارید.
هشداری مهم که باید جدی بگیرید..
صدا دادن زانو اتفاقی شایع در بدن است که در اکثر موارد به‌ویژه در جوانان و نوجوانان بی خطر و طبیعی است. با این حال اما نباید از کنار آن‌ها بی‌تفاوت گذشت. آگاهی، پیشگیری و بررسی به‌موقع علائم می‌تواند از آسیب‌های جدی مفصلی در آینده جلوگیری کند. دکتر کاوه قرنی زاده؛ متخصص ارتوپد و زانو توصیه اکید دارد که در صورتی که زانو همراه با صدا دچار درد، ورم یا اختلال در حرکت شد، یا به طور ناگهانی شروع شد و قبل از آن تجربه شنیدن صدا از زانو خود را نداشتید حتما در اسرع وقت برای ویزیت و معاینه اولیه فیزیکی با پزشک مشورت کنید.
*~ سوالات متداول درباره صدا دادن زانو ~*
صدا دادن استخوان ها و مفاصل در حین هر نوع حرکتی نشان دهنده کمبود ویتامین K، ویتامین D، ویتامین C، ویتامین B12 و گاهی اوقات کم آبی است.
آب قلم، آبگوشت استخوان. گلوکزامین، کندرویتین و آمینو اسیدها به خوبی به حفظ سلامت مفاصل کمک می کنند، کلسیم برای تراکم استخوان ضروری است و مصرف روزمره تخم مرغ، پروتئین بدون چربی، غلات پیشنهاد میشود.