ساییدگی زانو، عارضه‌ای شایع و اغلب پیشرونده است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد و کیفیت زندگی آنان را به چالش می‌کشد. در این مقاله، به بررسی جامعی از روش‌های درمانی موجود برای کاهش درد و بهبود عملکرد زانو خواهیم پرداخت. همچنین، استراتژی‌های کلیدی برای پیشگیری از بروز و کند کردن روند پیشرفت این بیماری مورد بحث قرار خواهند گرفت، تا گامی موثر در جهت حفظ سلامت و پویایی مفاصل زانو برداشته شود.
ساییدگی زانو چه وضعیتی است؟
ساییدگی زانو، که با نام استئوآرتریت زانو نیز شناخته میشود، یک وضعیت تخریبی پیشرونده است که در آن غضروف مفصلی که سطح استخوان‌های زانو شامل انتهای استخوان ران، درشت‌نی و کشکک را می‌پوشاند، به تدریج از بین می‌رود. این تخریب منجر به ساییدگی استخوان‌ها بر روی یکدیگر، التهاب، درد، خشکی و محدودیت حرکت در زانو میشود. با گذشت زمان، این وضعیت می‌تواند باعث تغییر شکل مفصل و کاهش قابل توجهی در توانایی فرد برای انجام فعالیت‌های روزمره شود.
علت بروز آرتروز و ساییدگی مفصل زانو
در طول زندگی و فعالیت های روزانه غضروف سر زانو دچار آسیب و تخریب می شود. اما این بافت قابلیت ترمیم و بازسازی قسمت های تخریب شده را دارد. با افزایش سن و یا افزایش تخریب بافت در مفاصل سرعت بازسازی بافت استخوانی کاهش میابد و غضروف سر استخوان تحلیل می رود.
با ادامه یافتن این وضعیت سلامت مفاصل به خطر افتاده و فرد در مفاصل خود احساس درد و ناراحتی می کند. با ادامه سایش استخوان ها در دو سر استخوان سلول های استخوانی جدید در این قسمت ها ساخته می شود. به این سلول های استخوانی استئوفیت می گویند. در این حالت کپسول مفصل نیز متورم می شود که به آن سینوویت می گویند.
افراد مستعد ابتلا به ساییدگی زانو
آگاهی از عواملی که خطر ابتلا به آرتروز زانو را افزایش می دهد به افراد کمک کند تا با مراقبت بیشتر، از بروز این عارضه پیشگیری نمایند. با در نظر گرفتن مواردی که در جدول زیر شرح داده شده، بیمار با اتخاذ سبک زندگی سالم، کنترل وزن، انجام ورزش‌های مناسب و تقویت عضلات اطراف زانو، خطر ابتلا و تشدید علائم ساییدگی زانو را کاهش خواهد داد:
| عامل خطرساز | توضیحات |
|---|---|
| افزایش سن | با گذشت زمان، احتمال بروز التهاب و تخریب در مفصل زانو افزایش می‌یابد. |
| فعالیت زیاد با زانو | هرچه در طول زندگی فعالیت‌های بیشتری با زانو انجام شود، احتمال ساییدگی و آرتروز بیشتر خواهد بود. |
| چاقی و اضافه وزن | وزن اضافی فشار بیشتری بر مفاصل زانو وارد می‌کند و می‌تواند روند تخریب غضروف را تسریع کرده و منجر به التهاب زودرس مفصل شود. |
| ورزش حرفه‌ای | ورزشکارانی که به طور مداوم از مفاصل خود استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آرتروز قرار دارند. |
| ضعف عضلات ران | عضلات قوی ران می‌توانند بخشی از فشار وارد بر زانو را جذب کرده و از آن محافظت کنند. ضعف این عضلات، زانو را آسیب‌پذیرتر می‌کند. |
| جنسیت | احتمال بروز آرتروز زانو در زنان بیشتر از مردان است. |
| ژنتیک و سابقه خانوادگی | وجود سابقه آرتروز در خانواده می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را در افراد افزایش دهد. |
درمان های غیر جراحی ساییدگی زانو
ساییدگی زانو در مراحل اولیه و میانی اغلب با روش‌های غیرجراحی قابل مدیریت است. این رویکردها با هدف کاهش درد، بهبود عملکرد مفصل و کند کردن روند پیشرفت بیماری بدون نیاز به عمل جراحی انجام می‌شوند.
1- تغییر سبک زندگی
بهتر است در صورتی که دارای وزن اضافی هستید وزن خود را کاهش دهید زیرا وزن اضافی باعث فشار بر روی زانو می شود و موجب درد در ناحیه زانو می شود وزن بسیار تاثیر گذار است حتی اگر شما اندکی اضافه وزن داشته باشید می تواند باعث آسیب زانو شود.
توصیه می شود کسانی که دارای ساییدگی زانو هستند از چهار زانو نشستن خودداری کنند بهتر است برای نشستن حتماً از صندلی استفاده کنند برای استفاده از سرویس های بهداشتی از فرنگی استفاده کنید و توصیه می شود کمتر از پله استفاده کنید زیرا به زانو به شدت آسیب می زند .
2- ورزش و نرمش
از روش هایی برای نرمش استفاده کنید که باعث تقویت عضلات شود بهتر است این روش ها را زیر نظر پزشک خود انجام دهید .در این خصوص فیزیوتراپیست نرمش هایی را طراحی می کند که باعث تقویت عضله در ناحیه زانو می شود این نرمش ها باعث می شود آمادگی بیمار را برای انجام حرکات روزمره افزایش دهد .
3- استفاده از زانوبند و ابزار کمک حرکتی
استفاده از زانوبند ،عصا و یا کفش های طبی به بیمارانی که دچار ساییدگی زانو هستند توصیه می شود . شما می توانید با رعایت موارد بالا با استفاده از روش های درمانی دیگر مانند آب درمانی و .. به بهبود سریعتر درمان کمک کنید.و در نهایت پزشک می تواند به وسیله ی دارو با توجه به وضعیت هر فرد تجویز کند که مهمترین آنها داروهای ضد التهابی است که در نظر گرفته می شود
4- دارو درمانی
در مواردی پزشکان داروهایی را برای کاهش التهاب و در درد مفاصل تجویز می کنند. پاراستامول و استامینوفن دارو های متداول برای کاهش درد در مفاصل است. برخی دارو های موضعی و خوراکی نیز برای کاهش عوارض ناشی از آرتروز وجود دارد که پزشک با توجه به شرایط بیمار آن را تجویز می کند. دارو های دیگری نیز برای کاهش التهاب مفاصل تجویز می شوند :
- ایندومتاسین
- دیکلوفناک
- مفنامیک
- ناپروکسن
- ملوکسیکام و پیروکسیکام
البته این دارو ها نیز بدون عوارض نبوده غالبا برای افراد دچار مشکلات معده و افراد مسن می تواند مشکل ساز باشند. برخی داروهایی همچون کندروآیتین سولفات و گلوکزامین داروهایی برای بازسازی مفاصل هستند. هر چند تاثیر این داروها هنوز اثبات نشده است اما مصرف چنین داروهایی باید با تجویز متخصص ارتوپد باشد. برای مطالعه بیشتر درباره دررفتگی شانه این مقاله را بخوانید.
5- تزریق ازون
اوزون تراپی یکی از روش های غیر جراحی که برای تسکین و درمان آرتروز زانو تجویز میشود. در این روش گاز ازون در مفصل زانو تزریق شده و با کاهش رادیکال های آزاد باعث کاهش التهاب و درد در مفصل زانو می شود. امروزه مواد دیگری نیز برای کاهش درد و التهاب مفاصل در میان مفاصل و استخوان ها تزریق می شود. کورتیکواستروئیدها، پی آر پی و هیالورونیک اسید نیز از جمله موادی هستند که برای تسکین درد مفاصل استفاده می شود.
درمان قطعی ساییدگی کشکک زانو با جراحی
صادقانه بگوییم در حال حاضر هیچ روش جراحی وجود ندارد که بتواند به طور قطعی ساییدگی کشکک زانو را درمان کند و غضروف از دست رفته را به طور کامل بازسازی نماید. در این وضعیت عمدتا هدف اصلی از مداخلات جراحی؛ کاهش درد بیمار، بهبود عملکرد مفصل زانو و در برخی موارد، تلاش برای کند کردن روند پیشرفت بیماری است. انواع مختلفی از جراحی برای درمان ساییدگی کشکک زانو وجود دارد که بسته به شدت آسیب و شرایط بیمار انتخاب می‌شوند:
- روش آرتروسکوپی زانو که در آن قطعات آسیب‌دیده غضروف یا بافت ملتهب برداشته می‌شوند.
- در موارد خاصی که آسیب غضروفی محدود باشد، ممکن است روش‌های ترمیمی غضروف نیز انجام شود.
- در مواردی که راستای استخوان‌ها باعث فشار بیش از حد بر کشکک شده باشد، جراحی استئوتومی برای تغییر این راستا در نظر گرفته میشود.
- اگر ساییدگی بسیار پیشرفته و کل مفصل زانو درگیر شده باشد، گزینه تعویض مفصل زانو مطرح می‌گردد.
تکنیک های جلوگیری از پیشرفت ساییدگی زانو
برای جلوگیری از پیشرفت ساییدگی زانو، می‌توان از تکنیک‌ها و راهکارهای متعددی بهره برد که هدف اصلی آنها کاهش فشار بر مفصل، تقویت عضلات اطراف زانو، حفظ دامنه حرکتی و کاهش التهاب است. در ادامه به برخی از مهمترین این تکنیک‌ها اشاره می‌کنیم:
↲ کنترل وزن
کاهش وزن اضافی، فشار وارد شده بر مفاصل زانو را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد و از تخریب بیشتر غضروف جلوگیری می‌کند. حتی کاهش مقدار کمی از وزن می‌تواند تاثیر قابل توجهی داشته باشد.
↲ تقویت عضلات اطراف زانو
تقویت عضلات چهارسر ران، همسترینگ (عضلات پشت ران) و عضلات ساق پا، به ثبات مفصل زانو کمک کرده و فشار وارده بر آن را کاهش می‌دهد. انجام تمرینات قدرتی منظم زیر نظر متخصص فیزیوتراپی توصیه میشود.
↲ فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی مناسب
فیزیوتراپیست می‌تواند برنامه‌های تمرینی خاصی را برای بهبود انعطاف‌پذیری، تقویت عضلات و حفظ دامنه حرکتی زانو طراحی کند. ورزش‌های کم‌ضربه مانند شنا، پیاده‌روی آرام و دوچرخه‌سواری می‌توانند مفید باشند.
↲ استفاده از وسایل کمکی
در صورت نیاز، استفاده از وسایلی مانند عصا یا زانوبند می‌تواند به کاهش فشار بر مفصل زانو و بهبود حرکت کمک کند. نوع وسیله کمکی باید توسط پزشک یا فیزیوتراپیست تعیین شود.
↲ اصلاح فعالیت‌های روزانه
اجتناب از فعالیت‌هایی که فشار زیادی به زانو وارد می‌کنند، مانند پریدن، بلند کردن اجسام سنگین و ایستادن طولانی مدت، می‌تواند به کند کردن روند پیشرفت ساییدگی کمک کند.
↲ تغذیه مناسب و ضد التهابی
مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب امگا-3 می‌تواند به کاهش التهاب در بدن و به طور غیرمستقیم در مفاصل کمک کند.
↲ مدیریت درد و التهاب
استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) تحت نظر پزشک و همچنین استفاده از کمپرس سرد یا گرم می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. تزریق‌های داخل مفصلی مانند کورتیکواستروئیدها یا هیالورونیک اسید نیز ممکن است در برخی موارد توسط پزشک توصیه شود.
↲ حفظ دامنه حرکتی
انجام تمرینات کششی منظم به حفظ انعطاف‌پذیری مفصل زانو کمک کرده و از خشکی آن جلوگیری می‌کند.
↲ مراجعه منظم به پزشک
پیگیری وضعیت زانو و مراجعه منظم به پزشک متخصص ارتوپدی برای ارزیابی و تنظیم برنامه درمانی، نقش مهمی در کنترل پیشرفت ساییدگی دارد.
مسیری به سوی زندگی فعال‌تر..
ساییدگی زانو در اغلب موارد پیشرونده بوده و درمان قطعی ندارد، اما با ترکیبی از روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهاب و اصلاح سبک زندگی می‌توان درد را کاهش داده و عملکرد زانو را بهبود بخشید. در موارد شدید و عدم پاسخ به درمان‌های محافظه‌کارانه، جراحی‌هایی نظیر تعویض مفصل زانو به عنوان گزینه‌ای برای کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی مطرح می‌شوند. مدیریت این بیماری نیازمند یک رویکرد جامع و پیگیری مستمر تحت نظر پزشک متخصص است.
درود بر افتخار ایران جناب دکتر قرنی زاده
پدر بنده از درد زانو رنج می برد
چند روز پیش بعلت پیچیدگی مچ پا زمین خورد و زانو ورم کرد عکس گرفتیم و دکتر گفت مشکلی نداره ولی ساییدگی استخوان. داره سنشون هم ۷۹ سالشونه
با سلام
باید معاینه شوند و مدارک را ببینم.